KUANTUMDAN MAKRO DÜNYAYA: BELİRSİZLİKTEN KESİNLİĞE GEÇİŞİN SIRRI
"Varlığın bilme ne hâcet küre-i âlem ile / Yeter isbâtına halk ettiği bir zerre bile" — Şinâsî
GİRİŞ:
Kuantum fiziği bize evrenin en temel seviyede belirsizlik, olasılık, süperpozisyon ve dolanıklık gibi kavramlarla işlediğini gösterdi. Atom altı dünyada hiçbir şey mutlak belirli değil; her şey birden çok ihtimal içinde “askıda” duruyor.
Ancak biz günlük hayatta böyle bir belirsizlik yaşamıyoruz:
Kalem masanın üzerinde durur.
Araba sabitken birdenbire başka yerde belirip kaybolmaz.
Bir bardağın aynı anda hem dolu hem boş olduğu görülmez.
Bu çelişki şu soruyu doğurur:
Nasıl oluyor da belirsiz kuantum parçacıklarından kesin, düzenli ve sabit bir makro dünya oluşuyor?
1. KUANTUM DÜNYASI: BELİRSİZLİK VE MÜMKÜNLÜK
Kuantum parçacıkları (elektron, foton, vs.) belli bir anda birçok yerde ve durumda olabilir. Bu durum süperpozisyon olarak adlandırılır. Ancak biz onları gözlemlediğimizde, bir tanesini seçmiş gibi davranırlar.
Bu, ölçüm yapılmadan önce parçacığın "var" bile sayılmaması anlamına gelir.
Yani kuantum dünyası, kendiliğinden bir kesinliğe sahip değildir.
Burada şu hakikat ortaya çıkar: Kuantum seviyesinde varlık, ancak bir tercih ve takdirle belirlenir.
2. MAKRO DÜNYA: DÜZEN, SÜREKLİLİK, KESİNLİK
Gözle görülen dünyada ise:
Cisimlerin yeri ve hareketi belirgindir.
Doğa yasaları tutarlıdır.
Nedensellik hâkimdir.
Bu düzenli dünya, kuantum parçacıklarının birleşiminden meydana geliyor. Ama nasıl olur da kararsız, belirsiz bir temelden kararlı bir yapı çıkar?
Bu sorunun cevabı, sadece fizik içinde değil; metafizik bir boyutta aranmalıdır.
3. KÖPRÜ: GÖZLEM, TAKDİR VE İLAHÎ TEDBİR
Kuantum ölçüm problemi şunu gösterir:
Parçacık gözlemlenince durum netleşir.
Gözlemin kim tarafından yapıldığı ise felsefi bir tartışmadır.
Burada Kelâm ilmi devreye girer:
Hiçbir şey kendi başına varlığını sürdüremez.
Her şeyin varlığı, Allah’ın ilmi, iradesi ve kudretiyle her an devam eder.
Kuantum seviyesindeki belirsizliğin makro seviyede düzene dönüşmesi, Allah’ın sürekli takdiri ve idaresi ile mümkündür.
4. ZITLIĞIN BİRLİĞİ: HADİS OLANDA KADİR OLANIN TECELLİSİ
Kuantum âlemi: Mümkin, geçici, belirsiz, sınırlı. Makro âlem: Kararlı, dengeli, ölçülü, sabit.
Bu iki farklı yapı, tek bir iradenin iki farklı tecellisidir:
Birinde kudretin sonsuzluğu, diğerinde hikmetin düzeni görünür.
Zerrede muhtaçlık; kürede rahmet tecellî eder.
Zıtlıklar arasında düzen kurmak, ancak sonsuz ilim ve kudret sahibi bir yaratıcı ile mümkündür.
SONUÇ:
Makro dünyadaki kesinlik, kuantum dünyasındaki belirsizliğin üstünde işleyen bir ilahî tercih ve müdahalenin sonucudur.
Zerre, var olabilmek için seçilmeyi bekler. Evren, bu seçimlerin her an tazelenmesiyle ayakta durur.
"O, her an bir iştedir." (Rahman 29)
Ve her şeyde, Şinâsî’nin dediği gibi, “Yeter isbâtına bir zerre bile” hakikati gizlidir:
Zerre belirsizse, küre nasıl belirli? Çünkü ikisi de Allah’ın kudretiyle şekillenir.
Yorumlar
Yorum Gönder